Heeft het zin om beleefd te zijn tegen een machine?
- Jetske Dijkstra
Stel, je vraagt Mave om een tekst te vertalen. Je kunt dat op verschillende manieren doen:
‘Vertaal deze tekst.’
‘Kun je deze tekst vertalen, alsjeblieft?’
Maakt het voor de AI iets uit hoe je dingen formuleert? En belangrijker nog: heeft het nut om beleefd te zijn tegen een machine die geen gevoelens heeft?
In het dagelijks leven gebruiken we woorden als alsjeblieft en dankjewel zonder erbij na te denken. Ze zijn de smeerolie van sociale interacties, bedoeld om respect en vriendelijkheid te tonen. Maar bij AI ligt dat anders. Een AI wordt er niet blij van als je beleefd bent en raakt niet beledigd als je kortaf bent. Waarom zou je het dan nog zeggen?
Toch is de vraag minder simpel dan hij lijkt. Onderzoek laat zien dat taalgebruik niet alleen invloed heeft op hoe anderen zich voelen, maar ook op hoe wij onszelf gedragen. Dus misschien zeg je ‘alsjeblieft’ niet voor de AI, maar voor jezelf.
Laten we eens dieper ingaan op dit vraagstuk.
De psychologie achter beleefdheid
Taal is méér dan alleen woorden overbrengen. Het bepaalt de toon van een gesprek en beïnvloedt de manier waarop mensen op elkaar reageren. We gebruiken beleefdheid niet alleen om aardig over te komen, maar ook om harmonie in communicatie te behouden.
Onderzoek toont aan dat beleefd taalgebruik niet alleen de luisteraar beïnvloedt, maar ook de spreker zelf. Mensen die vriendelijker spreken, voelen zich vaak ook vriendelijker. Dit effect werkt zelfs als de ontvanger van die vriendelijkheid geen mens is.
In een experiment van Stanford University ontdekten onderzoekers dat mensen die beleefd waren tegen AI’s, zich naderhand positiever voelden. Niet omdat de AI anders reageerde, maar omdat de sprekers zelf hun toon en houding aanpasten. Beleefdheid is dus niet alleen sociaal, maar ook psychologisch nuttig.
Met andere woorden: ‘alsjeblieft’ zeggen tegen AI heeft geen effect op de AI zelf, maar wel op hoe je je voelt en hoe je jezelf presenteert.
Kan AI beleefdheid aanleren?
Taalmodellen zoals Mave leren van duizenden teksten. Daarin komen zowel beleefde als onbeleefde zinnen voor. Wat AI’s vooral oppikken, is wat vaker voorkomt en hoe mensen normaal gesproken een verzoek formuleren.
Bijvoorbeeld:
- ‘Mag ik een koffie?’
- ‘Geef me een koffie.’
- ‘Koffie.’
Een menselijke barista zal waarschijnlijk vriendelijker reageren als je optie 1 of 2 kiest. Voor een AI maakt het meestal niets uit: die geeft dezelfde output, ongeacht je toon.
Toch zijn er AI-systemen die beleefdheid wél meenemen in hun programmering. Google Assistant reageert bijvoorbeeld extra vriendelijk als je ‘please’ zegt, een functie die speciaal is ingebouwd om kinderen te leren dat beleefdheid belangrijk is, ook als ze met technologie praten.
Mave heeft daar geen voorkeur in. Of je nu vriendelijk vraagt of kort en krachtig een opdracht geeft, de output blijft objectief. Maar als je jezelf er prettiger bij voelt, waarom niet?
Wat als we beleefdheid afleren?
De echte vraag is niet of een AI beleefdheid begrijpt, maar of wij als mensen onze sociale gewoonten moeten behouden. Beleefdheid is een aangeleerde gewoonte. Wat gebeurt er als we stoppen met vriendelijk zijn, simpelweg omdat het niet nodig is?
Taalexperts en ethici waarschuwen dat de manier waarop we met AI omgaan, invloed kan hebben op hoe we met andere mensen praten. Als we eraan wennen om AI’s op een botte manier commando’s te geven, kan die gewoonte doorsijpelen in onze dagelijkse communicatie.
Denk maar aan hoe we soms tegen smart home-apparaten praten. ‘Lichten uit.’ ‘Speel muziek.’ ‘Volume lager.’ Als we zo’n stijl aanhouden in ons dagelijks leven, verandert dat dan ook de manier waarop we met collega’s of bedienend personeel spreken?
Sommige onderzoekers denken van wel. Ze noemen dit het ‘dehumaniseringseffect’: als we AI als een commando-apparaat behandelen, kan dat doorsijpelen in hoe we met echte mensen omgaan.
Dat betekent niet dat je elk gesprek met Mave moet starten met ‘Hallo, hoe gaat het vandaag met je?’ Maar je ervan bewust blijven van hoe je taal gebruikt, kan wel belangrijk zijn.
Wat denk jij? Moeten we beleefd zijn tegen AI’s, of is dat verspilde moeite?
