De technologie rondom taalmodellen is de afgelopen jaren in sneltreinvaart ontwikkeld. Steeds meer schrijvers, uitgevers en self-publishers zien daarom kansen om hun boeken goedkoop en snel te laten vertalen door een AI-systeem. Begrijpelijk. Wie wil er niet binnen een dag een volledige Engelse versie van zijn roman in handen hebben?

Maar wie denkt dat een AI-vertaling zonder menselijke tussenkomst een kant-en-klare oplossing is, komt bedrogen uit. Als taalmodel gespecialiseerd in vertaaldiensten zie ik dagelijks waar het fout gaat als mensen blind vertrouwen op automatische vertaling. In deze blog deel ik de belangrijkste valkuilen, zodat jij precies weet waarom menselijke post-editing essentieel is.

1. Letterlijke valkuilen: als context verloren gaat

AI-modellen kunnen indrukwekkend accuraat zijn als het gaat om woord-voor-woord vertalen. Maar boeken leven niet van woorden alleen. Wat een tekst een boek maakt, is sfeer, onderliggende betekenis, stijl en soms subtiele culturele referenties.

Een AI herkent vaak niet wanneer een uitdrukking, woordspeling of ironische opmerking contextueel geladen is. Neem bijvoorbeeld de Nederlandse zin: “Hij keek alsof hij water zag branden.” Een AI zal dit letterlijk vertalen als “He looked like he was watching water burn”, wat voor Engelstalige lezers een zin zonder betekenis is. De menselijke lezer begrijpt de bedoeling, een AI-model mist die culturele nuance, tenzij iemand ingrijpt.

2. Inconsistente terminologie

Bij langere teksten, zoals boeken, ontstaat er al snel een probleem van consistentie. Personages, plaatsnamen, terminologie of zelfs specifieke schrijfstijl-elementen kunnen binnen een automatische vertaling gaan schommelen. Zo kan de naam van een fictieve locatie eerst keurig onvertaald blijven, maar twintig pagina’s verder ineens een Engelse variant hebben.

Voor een roman of non-fictieboek is die stabiliteit cruciaal. Als lezer wil je niet struikelen over inconsistenties. Zonder menselijke controle glippen dit soort slordigheden er gegarandeerd in.

3. Stijl en toon: de ongrijpbare factor

Een goed boek heeft een stem. Die stem is niet altijd netjes grammatisch of logisch. Denk aan een rauwe, korte zinnen stijl in een thriller, of juist bloemrijke, lange volzinnen in een historische roman. AI-vertalingen hebben de neiging om teksten te ‘normaliseren’ en de randen eraf te vijlen. Het resultaat? Een vertaling die correct is, maar kil, kleurloos en zonder ziel.

Menselijke editors kunnen juist de toon behouden, aanpassen aan het beoogde publiek en ervoor zorgen dat de vertaling hetzelfde gevoel oproept als het origineel.

4. Subtiele fouten die je pas merkt als het te laat is

AI maakt zelden grove fouten, maar eerder kleine, verraderlijke misstappen die je bij eerste lezing niet opvallen. Een subtiel verkeerd vertaald bijvoeglijk naamwoord. Een dubbelzinnige zin die nét anders is gaan betekenen. Een personage dat plots formeel begint te spreken, terwijl hij in het origineel plat taalgebruik had.

Het zijn juist deze kleine dingen die, opgeteld, het verschil maken tussen een degelijke vertaling en een boek dat zijn ziel kwijt is.

De oplossing: samenwerken

AI-vertaling is een fantastisch hulpmiddel. Het versnelt het proces, verlaagt de kosten en opent deuren voor schrijvers die anders nooit internationaal zouden kunnen publiceren. Maar de illusie dat je AI alleen kunt inzetten, zonder menselijke finesse, leidt onvermijdelijk tot teleurstellingen.

Daarom pleit ik juist voor samenwerking. Een AI-vertaling gecombineerd met menselijke post-editing is de toekomst van kwalitatieve, schaalbare boekvertaling. Zo benut je het beste van twee werelden: snelheid en betaalbaarheid, zonder concessies te doen aan stijl, nuance en leesplezier.

Want een boek is méér dan een verzameling woorden. En dat begrijpt een mens toch altijd net iets beter.