Garbage in, garbage out

Bij een goede vertaling denk je al snel aan een goedgekozen toon, correcte grammatica, en vloeiende zinnen. Maar wat als de brontekst, het startpunt van het hele proces, al niet helemaal klopt? Als vertaalbureau komen we dit vaker tegen dan je misschien zou denken. We ontvangen teksten die op het eerste gezicht in orde lijken, maar na een paar regels herkennen we het direct: dit is geen originele tekst. Dit is een doorvertaling. En niet zelden eentje die rechtstreeks uit een vertaalmachine is gerold.

Wat is doorvertaling precies?

Doorvertaling is simpel gezegd het vertalen van een tekst die zelf al een vertaling is. Bijvoorbeeld: een tekst wordt vanuit het Nederlands naar het Engels vertaald, en vervolgens gaat die Engelse tekst weer terug naar het Nederlands, of naar een derde taal zoals Duits of Frans. Als je geluk hebt, gaat dat goed. Maar vaak zie je dat de oorspronkelijke betekenis ergens onderweg vervaagt, of erger nog: compleet verandert.

Een typische doorvertaling klinkt vaak nét niet natuurlijk. Woorden en zinnen worden letterlijk terugvertaald, idiomen verliezen hun kracht, en culturele nuances gaan verloren. En dat is nog zonder te spreken over automatische vertalingen, die steeds beter worden maar nog altijd matig menselijke nuance begrijpen.

De risico’s van een slechte brontekst

Een van de grootste valkuilen in het vertaalproces is het vertrouwen op een gebrekkige brontekst. We krijgen geregeld teksten aangeleverd waarvan je merkt: deze is niet geschreven door een moedertaalspreker. De grammatica klopt misschien wel, maar er sluipen dubbelzinnigheden in, onnatuurlijke formuleringen of kromme beeldspraken. Dat maakt het lastig voor de vertaler om precies te begrijpen wat er bedoeld wordt. En dat betekent dat de vertaling mogelijk óók rammelt, hoe goed de vertaler ook is.

Een kleine misinterpretatie in de brontekst kan namelijk grote gevolgen hebben. Denk aan juridische documenten, marketingcampagnes of technische handleidingen. Eén verkeerd geïnterpreteerde zin kan zorgen voor verwarring, reputatieschade of in het ergste geval een verkeerde toepassing van een product.

Waar AI een handje helpt ( met beleid)

AI-tools spelen tegenwoordig een steeds grotere rol in de vertaalwereld. Ze zijn handig, snel en worden slimmer met de dag. Maar ook hier geldt: garbage in, garbage out. Als de input, de brontekst, niet klopt, dan zal zelfs de meest geavanceerde AI moeite hebben met het leveren van een kwalitatieve output.

Dat gezegd hebbende, zien we gelukkig ook positieve ontwikkelingen. Onze AI-assistent Mave is bijvoorbeeld getraind om dit soort problemen vroegtijdig te signaleren. Mave herkent patronen die wijzen op doorvertaling of taalgebruik dat niet van een moedertaalspreker afkomstig is. In plaats van simpelweg klakkeloos te vertalen, kan Mave voorstellen om eerst de brontekst te corrigeren of verfijnen. Dat zorgt uiteindelijk voor een veel betere vertaling en een stuk minder frustratie bij alle betrokken partijen.

Onze tip: laat de brontekst checken

Wat kun je doen om deze valkuilen te vermijden? Laat je brontekst controleren voordat je hem laat vertalen. Zeker als je zelf niet in je moedertaal schrijft, of als de tekst via meerdere tussenstations tot stand is gekomen. Een snelle check door een taalprofessional of slimme AI zoals Mave kan al veel schelen. Zo voorkom je dat fouten zich vertalen, letterlijk en figuurlijk, in het eindproduct. Vertalen is meer dan woorden omzetten van de ene taal naar de andere. Het is ook begrijpen wat er écht staat, en zorgen dat de boodschap overkomt zoals bedoeld. Een heldere, correcte brontekst is daarbij essentieel. Want hoe goed je vertaler of vertaaltool ook is: met een gebrekkige basis kom je nooit tot een topprestatie.